Σχολική βία είναι η εσκεμμένη, συστηματική και επανλαμβανόμενη άσκηση ψυχικής ή/ και σωματικής βίας από ένα παιδί ή από μια ομάδα παιδιών σε ένα άλλο. Σκοπός είναι η επιβολή και η σχέση μεταξύ θύματος και θύτη χαρακτηρίζεται πάντα από μια ασυμμετρία δύναμης- το άτομο που εκφοβίζει μπορεί –αναλόγως και με το ηλικιακό στάδιο- να είναι μεγαλύτερο, ψηλότερο, δυνατότερο, καλύτερο στις μαθησιακές επιδόσεις, πιο δημοφιλές στο σχολείο.
Οι εκδηλώσεις του σχολικού εκφοβισμού είναι ποικίλες μα πιο συχνά αφορούν:
Σπρωξιές, ξυλοδαρμούς, βρισιές, προσβολές, απειλές, χειρονομίες
Καταστροφή προσωπικών αντικειμένων
Εκβιασμούς, αποκλεισμό από παρέες/ ομαδικά παιχνίδια/ κοινωνικές δραστηριότητες
Διάδοση κακόβουλων φημών σε βάρους κάποιου με συστηματικό τρόπο
Σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση
Ηλεκτρονική παρενόχληση μαθητών μέσω μηνυμάτων στο κινητό, μέσω e-mails ή μέσω ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης
Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών που εκφοβίζονται;
Τα ατομικά χαρακτηριστικά που παρατηρούμε συχνά στα παιδιά που είναι θύτες σχολικής βίας είναι 1) η χαμηλή αυτοεκτίμηση –παιδιά που νιώθουν πώς δεν αξίζουν την αποδοχή και τον σεβασμό- , 2) η μοναχικότητα και τάση για απομόνωση –παιδιά που μένουν μόνα στα διαλείμματα χωρίς τον προστατευτικό κλοιό μιας δικής τους παρέας-,3) η απουσία διεκδικητικότητας –παιδιά που δεν αντιδρούν, έχουν παθητική στάση στα πράγματα, δεν αρθρώνουν λόγο- 4) η ευαισθησία κια η εσωστρέφεια-, 5) η απουσία κοινωνικών δεξιοτήτων –παιδιά που δεν έχουν ευχέρεια λόγου, δυσκολεύονται να επιβληθούν κοινωνικά- 6) απουσία ανταγωνιστικότητας και αυτοκυριαρχίας – δεν ενδιαφέρονται για την επιβολή τους στο πλαίσιο που κινούνται, δεν ενδιαφέρονται για την πρωτιά- προσαρμόζονται στο χώρο που τους δίνεται όσο και αν στενεύει.
Έχουμε παρατηρήσει πως τα παιδιά που εκφοβίζονται πολύ σπάνια θα μιλήσουν! Κλείνονται στον εαυτό τους, εσωτερικεύουν τον πόνο, τον φόβο, τον θυμό και δεν συζητούν με τους γονείς τους είτε 1) ντρέπονται για αυτό που τους συμβαίνει, 2) θεωρούν πώς φταίνε –έχουν ενοχική στάση θεωρώντας πώς προκαλούν το πρόβλημα, 3) επειδή θέλουν να τους προστατεύσουν/ να μην τους στεναχωρήσουν ή 4) επειδή πιστεύουν πώς η παρέμβαση του γονιού τους θα είναι αναποτελεσματική και ενδεχομένως γίνει αιτία να εισπράξουν περισσότερη βία από τους συμμαθητές τους.
Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών που εκφοβίζουν;
Τα παιδιά που γίνονται θύτες σχολικού εκφοβισμού χαρακτηρίζονται από 1) συναισθηματική ανωριμότητα –είναι επιπόλαια παιδιά, με ρηχή- επιφανειακή αντίληψη των συμπεριφορών τους και των συνεπειών που φέρουν-, 2) έλλειψη ενσυναίσθησης – αδυναμία και αδιαφορία να αντιληφθούν πώς νιώθει ο άλλος- πώς νιώθει το θύμα , 3) αδυναμία διαχείρισης θυμού , 4) απουσία τύψεων και ενοχής –δεν μετανιώνουν για όσα πράττουν και επαναλαμβάνουν συμπεριφορές, 5) αλαζονική συμπεριφορά, αίσθηση υπεροχής και 6) χειριστική συμπεριφορά –ικανότητα να ξεφεύγουν από δύσκολες καταστάσεις, να πείθουν – να χειρίζονται εκπαιδευτικούς προβάλλονται ένα άλλο πρόσωπο άξιο επιεικούς αντιμετώπισης, -7) παιδιά χωρίς όρια- χαοτικές συμπεριφορές.
Πώς μπορεί να αντιληφθεί ο γονιός πώς το παιδί του είναι θύμα σχολικής βίας;
Όταν το παιδί δεν δείχνει πολύ πρόθυμο να πάει στο σχολείο (δεδομένου πως αυτή η συμπεριφορά δεν είχε παρατηρηθεί προηγουμένως) ή επιστρέφει στο σπίτι φοβισμένο.
Όταν ζητάει από τους γονείς να το συνοδεύσουν οι ίδιοι στο σχολείο, ενώ μέχρι τότε ήταν ανεξάρτητο.
Όταν σταδιακά αρχίζει να αποσύρεται από φίλους και δραστηριότητες.
Όταν απομονώνεται και έχει σημεία άγχους πχ δυσκολίες με τον ύπνο (εφιάλτες) και το φαγητό.
Όταν πέφτει η σχολική του επίδοση και θέλει να αποφύγει το σχολείο.
Όταν επιστρέφει και του λείπουν τα πράγματά του ή είναι καταστραμμένα.
Όταν έχει στο σώμα του σημάδια ανεξήγητα πχ. γρατσουνιές, μελανιές κλπ
Όταν αντιδρά θυμωμένα/ υπερβολικά σε ερωτήσεις σχετικές με την καθημερινότητα στο σχολείο- φοβάται να πει τι ακριβώς του συμβαίνει.
Τι πρέπει να κάνει ο γονιός;
Εάν αντιληφθείτε πώς το παιδί σας έχει πέσει θύμα σχολικής βίας δείξτε ψυχραιμία και μην δράσετε παρορμητικά. Ο πρώτος άνθρωπος που πρέπει να το συζητήσετε είναι το παιδί σας! Μιλήστε μαζί του ήρεμα, ψύχραιμα σε κλίμα συναισθηματικής ασφάλειας και δώστε του να καταλάβει α) πώς δεν ευθύνεται για ότι συμβαίνει και β) πώς μαζί μπορείτε να το αντιμετωπίσετε. Ο γονιός θα μιλήσει με τους εκπαιδευτικούς και θα δώσει στο παιδί να καταλάβει πώς την επόμενη φορά που θα δεχθεί βία θα το επικοινωνήσει αμέσως στους υπευθύνους βάζοντας όρια και τέλος στην συμπεριφορά των παιδιών που του επιτέθηκαν.
Οι γονείς οφείλουν να μιλούν με τα παιδιά τους και να γνωρίζουν καλά –έχοντας ουσιαστική συμμετοχή- το καθημερινό πρόγραμμα δραστηριοτήτων του παιδιού τους. Είναι ζωτικό να γνωρίζουν καλά ποιοι είναι οι φίλοι τους και τι κάνουν τα παιδιά τους στον ελεύθερό τους χρόνο καθώς επίσης και τι ακριβώς κάνουν στη διαδρομή τους από το σπίτι στο σχολείο και αντίστροφα.
Επιπλέον, οι γονείς χρειάζεται:
Nα αποδεικνύουν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για όλα αυτά συζητώντας καθημερινά με το παιδί τους και να παραμένουν σε εγρήγορση. Στην καθημερινή ρουτίνα της οικογένειας – από τα πρώτα σχολικά χρόνια- είναι απαραίτητο να εμπεριέχεται μια συζήτηση για το «πώς ήταν η μέρα στο σχολείο».
Να ενισχύουν και να τονώνουν με κάθε τρόπο την αυτοεκτίμηση του παιδιού τους, αφού στην πράξη διαπιστώνεται ότι πολύ συχνά τα παιδιά –θύματα επιθετικής συμπεριφοράς έχουν αρνητική εικόνα εαυτού και χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Να μειώσουν με κάθε δυνατό τρόπο την κοινωνική απομόνωση, ενθαρρύνοντας την ένταξη του παιδιού σε ομάδες συνομηλίκων, οι οποίες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ασπίδα ενάντια στην επιθετικότητα και τον εκφοβισμό.
Θα πρέπει επίσης να μάθουν στα παιδιά να μη διστάζουν, ούτε να ντρέπονται να ζητήσουν βοήθεια από ενήλικες, εάν κάποιος τα ενοχλήσει ή τους συμπεριφερθεί με βίαιο και επιθετικό τρόπο!
Δώστε στα παιδιά σας να καταλάβουν πως αξίζουν την αποδοχή, τον σεβασμό, την αξιοπρεπή αντιμετώπιση. Και μην ξεχνάτε να έχετε παρουσία στο σχολείο- να νιώθει το παιδί πώς οι γονείς δεν είναι αποκομμένοι από το σχολικό περιβάλλον!
