Σε όλους μας έχει τύχει, σε κάποια στιγμή που είμαστε πολύ κουρασμένοι ή πολύ εκνευρισμένοι, να ξεθάψουμε μια φράση που, απλά, έτυχε να ακούμε από τους δικούς μας γονείς ή από άλλους γονείς, και να την ξεστομίσουμε στα παιδιά μας μηχανικά, ίσως χωρίς καν να συνειδητοποιούμε τι λέμε. Είναι ένα οπλοστάσιο από κλισέ που δεν στηρίζονται απαραίτητα στην επιστήμη, αλλά περνούν από γενιά σε γενιά, τραυματίζοντας τα παιδιά.
Αυτές είναι λοιπόν μερικές κοινές φράσεις που καλό είναι να αποφεύγουμε να λέμε στα μικρότερα μέλη της οικογένειάς μας, την καθεμία για διαφορετικούς λόγους.
«Είσαι κακό παιδί». Τα παιδιά υιοθετούν «κακές» συμπεριφορές για πολλούς και διαφορετικούς λόγους, αλλά ποτέ επειδή είναι σατανικά πλάσματα γεμάτα κακία. Αποδίδοντας λοιπόν στο παιδί μας αυτόν το χαρακτηρισμό, έστω και σε μια στιγμή θυμού, το παιδί μας καταλήγει τελικά να το πιστέψει και ο χαρακτηρισμός αρχίζει να λειτουργεί τελικά σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, οδηγώντας σε περισσότερες «κακές» συμπεριφορές. Είναι προτιμότερο λοιπόν να πούμε στο παιδί μας ότι μια συγκεκριμένη συμπεριφορά του είναι «κακή», και όχι το ίδιο το παιδί, προσθέτοντας ότι το ίδιο είναι «καλό», ικανό για «καλές» πράξεις. Καλό είναι επίσης να επιβραβεύουμε τις «καλές» πράξεις του, ενισχύοντάς τις με αυτό τον τρόπο.
«Κάνε αυτό/εκείνο, αλλιώς…». Μετά από αυτή τη φράση ακολουθεί πάντα μια απειλή, η οποία μπορεί να προκαλέσει βαθιά ανασφάλεια στο παιδί. Ναι, πρέπει να φέρνουμε ένα παιδί σε επαφή με τις συνέπειες των πράξεών του, αλλά αυτές οι συνέπειες καλό είναι να συνδέονται λογικά με την εκάστοτε συμπεριφορά του παιδιού, να ακολουθούν αμέσως μετά τη συμπεριφορά και να συνοδεύονται από ένα ήρεμο κλίμα. Διαφορετικά, αντί να αλλάξουν μακροπρόθεσμα τον τρόπο σκέψης του παιδιού, που είναι και το ζητούμενο, θα το γεμίσουν με ανασφάλεια και φόβο. Επιπλέον, μετά από κάθε συνέπεια πρέπει να διαβεβαιώνουμε το παιδί μας πως ό,τι κι αν συμβεί εμείς θα το αγαπάμε, παίρνοντας το π.χ. μια αγκαλιά.
«Σταμάτα να είσαι ντροπαλός». Δεν πρέπει ποτέ να πιέζουμε το παιδί μας να αγκαλιάζει, να φιλάει κάποιον άλλο ή έστω να τον χαιρετάει διά χειραψίας, γιατί με αυτό τον τρόπο του λέμε, χωρίς να το συνειδητοποιούμε: «Το σώμα σου και τα προσωπικά σου όρια δεν έχουν σημασία, και οποιοσδήποτε έχει περισσότερη εξουσία από εσένα μπορεί να τα παραβιάσει». Το παιδί, είτε είναι «ντροπαλό» είτε όχι, έχει δικαίωμα να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα υποδεχτεί κάποιον, ακόμα και αν αυτός περιορίζεται σε ένα προφορικό «καλημέρα».
«Πήγαινε στο δωμάτιό σου». Στόχος μιας τιμωρίας πρέπει να είναι να δώσουμε το χρόνο στο παιδί μας να συλλογιστεί μια πράξη και τις συνέπειές της και να σκεφτεί πώς θα μπορούσε να αντιδράσει διαφορετικά. Όμως, αν το στείλουμε στο δωμάτιό του και το απομονώσουμε εκεί, μπορεί να μην έχουμε θετικά αποτελέσματα. Μπορεί, δηλαδή, το παιδί να σπαταλήσει το χρόνο της τιμωρίας του παίζοντας στον υπολογιστή και γενικά αφιερώνοντας αυτόν το χρόνο σε οτιδήποτε άλλο πέρα από τη γόνιμη σκέψη. Γι’ αυτό επιλέξτε μια τιμωρία που σας δίνει την ευκαιρία να κρατήσετε το παιδί κοντά σας και όχι να το απομονώσετε.
«Μα γιατί να μη μοιάσεις περισσότερο με την αδερφή σου…». Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέρφια μπορεί να είναι εξαιρετικά τραυματικός. Και το τελευταίο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να τον υποδαυλίζουμε συγκρίνοντας δύο αδέρφια μεταξύ τους (επαινώντας το ένα και υποτιμώντας το άλλο). Αυτό που πρέπει να κάνουμε, αντιθέτως, είναι να ενθαρρύνουμε τη συνεργασία μεταξύ τους, παρακινώντας τα για παράδειγμα να παίξουν ένα ομαδικό παιχνίδι ή να συνεργαστούν για να τελειώσουν μια δουλειά του σπιτιού.
«Αν με αγαπούσες στ’ αλήθεια…». Δεν είναι κακό να επισημαίνουμε στα παιδιά μας τις συνέπειες που μπορεί να έχουν οι πράξεις τους στα συναισθήματα των άλλων. Ωστόσο, όταν αμφισβητούμε την αγάπη τους για εμάς, θεωρώντας ότι αυτή είναι αλληλένδετη με τις πράξεις τους, αμφισβητούμε και τα θεμέλια του ασφαλούς καταφυγίου που πρέπει να είναι η σχέση μεταξύ μας. Προκαλούμε, έτσι, στα παιδιά μας ανασφάλεια, η οποία ανοίγει το δρόμο για αγχώδεις διαταραχές και περισσότερες «κακές» συμπεριφορές. Μια πιο αποτελεσματική τακτική είναι να διαβεβαιώνουμε τα παιδιά μας ότι η μεταξύ μας αγάπη είναι υπεράνω οποιασδήποτε «κακής» συμπεριφοράς.
«Πας γυρεύοντας…». Ιδιαίτερα όταν συμπληρώνουμε τη φράση με τις λέξεις «να φας ξύλο», μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με τη απειλή της βίας. Έτσι, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, αυξάνονται οι κίνδυνοι να εξελιχθούν σε αντικοινωνικούς και επιθετικούς ενήλικες, ιδιαίτερα αν κάνουμε τις απειλές μας πράξη.
